Mam wsparcie

Karierę robi teoria Maslowa. Wydaje nam się, że gdy zaspokoimy potrzeby podstawowe naszych pociech, typu głód, pragnienie, dotyk, itp., to będą się one rozwijać w kierunku potrzeb wyższych: np. miłości, altruizmu, poznania.

Jednak to, co odkrywa chrześcijaństwo jest bliższe realizmowi. Odkrywamy, że nasze dzieci im bardziej nasycają się tymi „podstawowymi dobrami”, tym bardziej są niezaspokojone, wręcz niespokojne.

Odkrywamy po prostu ich ludzką naturę. Dzieci są ludźmi, z ludzkimi wadami, zaletami. Iluzją i łudzeniem siebie jest przekonanie, że uda nam się zaspokoić wszystkie potrzeby dziecka. Nie uda się. Serce dziecka jest niezgłębione. I niekiedy bardziej życzliwe, serdeczne, altruistyczne są dzieci, które mają trudniejszy dostęp do dóbr zaspokajających jego fizjologiczne potrzeby.

Jestem pod wraże

Coraz dalsza lektura księgi Dzika kuchnia wypędza mnie z wygodnego poletka bezmyślenia spowodowanego nadmiernym upałem na bujne łany przemyśleń.

Lektura ta bowiem oprócz zielnika, przepisów kuchennych i innych informacji zawiera autorskie też refleksje. Organizując warsztaty dotyczące żywienia się dziką roślinnością czy samemu korzystając z tego dobra profesor Łukasz Łuczaj, etnobotanik i ekolog dostrzega ograniczenia tego typu diety opartej o dziką roślinność, tego typu stylu życia, zbieractwa, którego on wymaga. Wiele wiele zalet, ale również całkiem konkretne minusy i ograniczenia.

Jak to się w ogóle stało, że jedząc (a więc znając) jeszcze wiek temu bądź niewiele dłużej mnóstwo (kilkaset?) roślin jadalnych, obecnie ograniczyliśmy się do kilkunastu/kilkudziesięciu uprawnych? Dlaczego taka zmiana z dostatku jakościowego na dostatek ilościowy? Czy może dziwić, że pomimo że nierzadko w naszej kulturze jedzenia ilościowo mamy pod dostatkiem- pełne brzuchy, cierpimy równocześnie na różne niedobory składników mineralnych czy witamin oraz wielu innych?

Najedzone dzieci, eliminacja zjawiska masowego głodu to jak najbardziej pozytywne efekty zmian cywilizacyjnych. Jednak pysze ludzkiej to nie wystarczyło: ona zniszczyła to, co dobre, choć drobne, niepozorne, choć stare. Pycha nazywając z pogardą wiele roślin jadalnych „jedzeniem biedaków”, „żywieniem się chwastami” ograniczyła ich znajomość, zawęziła nasze horyzonty do tego, co się uprawia, nawozi, sieje, kosi, z dumą pokazuje jako zbiory itd.

Myślę, że czas na pokorny powrót do tej maleńkości często pospolitych ziół. Powrót pokorny, bo bez rezygnacji z tego, co dostarcza nam cywilizacja, bez obrażania się na nią, ale z radością marnotrawnego syna, któremu Miłosierny Ojciec bogato zastawił stół.

Już jako dziecko miałam się z czego nawracać. Pamiętam nasze dziecięce śmiechy i naigrywania, gdy babcia wspominała jedzenie łobody i pokrzywy.

Z wczorajszych odkryć moich i dzieci: bluszczyk kurdybanek jest pyszny do krupniku  (zamiast natki pietruszki lub łącznie z nią) i mamy go pełno 🙂

Zapraszam na wspólne zbiory 🙂 Aromatyczna przyprawa i to niepryskana.

Myślę, że to wspaniała lektura niedługo przed świętem Matki Bożej Zielnej. Niech Pan Bóg będzie uwielbiony w tych cudnych ziołach i swoim przez nie działaniu.

Obecność Boga w życiu przemienia dogłębnie, zaskakująco. Bo czyż obecność drugiej osoby, zwłaszcza tak ważnej może nie przemieniać?

Jak sama obecność naszego współmałżonka, naszych dzieci bardzo nas zmienia. Widzę wyraźnie, jak innym byłam człowiekiem przed poznaniem każdej z tych osób. My wychowujemy nasze dzieci, ale i one na nas wpływają. I to jak!

Posłuchajmy, jak wpłynęła pewna córeczka na swojego tatusia.

Okoliczności narodzin Mojżesza z żydowskiej tradycji:

„Otóż, jak wiadomo, zanim się narodził, faraon wydał dekret, na mocy którego wszyscy chłopcy nowonarodzeni mieli  zostać zamordowani. Amram- ojciec Mojżesza- zasmuconym głosem obwieścił swojej żonie, Jokebed, że odtąd już nie będą ze sobą współżyli, gdyż wiąże się to z ryzykiem wydania na świat potomka, który jeszcze przed narodzinami skazany byłby na śmierć. Zapewne było im bardzo trudno wytrwać w tym postanowieniu, ale nie chcieli narażać nowego życia na tak okrutną śmierć. Leżeli więc na jednym łóżku odwróceni do siebie plecami i ciężko wzdychali, próbując zasnąć. Po jakimś czasie o postanowieniu rodziców dowiedziała się Miriam- ich córka. Mała prorokini stanęła przed ojcem i śmiałym głosem powiedziała: „Tato, jesteś gorszy od faraona, gdyż on  unicestwia tylko życie doczesne, a ty uniemożliwiasz życie wieczne!” (…) Ojciec zrozumiał, że zabijanie ludzi choć jest to wielki grzech, nie przewyższa tego występku, którego on się dopuszczał uniemożliwiając z rozmysłem, aby zaistniało nowe życie!”

Cytat zaczerpnięty z Augustyna Pelanowskiego „Umieranie ożywiające”. Książka wstrząsająca, obok której nie można przejść obojętnie. Właściwie najchętniej przytoczyłabym całość 🙂 Dzieci na co dzień każą nam umierać- dla naszych strachów, niewłaściwych wyobrażeń o nich, o nas samych, o świecie- żeby rodzić się na nowo, otwierać.

Zawsze mnie zastanawiało zdanie z Biblii, o którym też pisze o. Pelanowski:

„Zbawiona zaś zostanie przez rodzenie dzieci (1Tm 2)”.

Na ile dosłownie można te słowa traktować? Rodzenie dzieci, ich ciał, ich dusz- czy to nie wspaniałe zadanie, skoro Pan Bóg nas do niego powołał i skoro tak wiele od niego zależy? Ciekawe jednak, że najpierw powołał nas- kobiety do bycia odpowiednią pomocą dla mężczyzny: żeby nie uciekał od Pana Boga, od pracy, od domu, od nas, od swoich dzieci, od odpowiedzialności i miłości.

Jako szalona i nieodpowiedzialna szamanka, znachorka z naszej rodziny podzielę się książką, która wpadła mi w ręce z zaprzyjaźnionej sąsiedzkiej chałupy znachorskiej w równej mierze. A raczej nie tyle znachorskiej, co interesującej się ziołami i wszystkim, co żyje pod słońcem. Bo życie zwyczajnie jest ciekawe i godne poznania, i pokochania.

Książki tej można używać w różnym celu:

• nauka rozpoznawania roślin- jest to przedstawione tak czytelnie, jasno, z pięknymi ilustracjami, że nauka sama wchodzi do głowy; zamierzam dzięki tej lekturze robić z dziećmi zielniki; miałam co prawda do tej pory „Atlas roślin”, ale nie był on tak czytelny; z trudem z niego coś wchodziło mi do głowy;
• jako książki kuchennej- mój syn się napalił już na robienie majowej zupy z pokrzywy, podpłomyków z kłączami perzu; z kolei ja mam innych faworytów; dla tych, którzy chcą wzbogacić dietę swoją czy swojej rodziny w cenne składniki, niespryskiwane nawozami, wnoszące bogactwo minerałów i witamin- w sam raz;
• jako zapoznanie się z ziołami w celach leczniczych.

O czym tak się rozpisuję? „Dzika kuchnia” Łukasza Łuczaja.

Czeka nas w niej jeszcze zbiór felietonów i o paleodiecie, i różnych przemyśleń. Nie ze wszystkimi się zgadzam, ale napisane dobrze, z zacięciem hobbysty. Po kilkudniowym pobycie w osadzie aranżującej warunki kultury przeworskiej w sam raz lektura dla naszej rodzinki. Polecam!

Kto ma finanse na reklamy?

Kto rozsyła taką masę SPAMu, że nie zdąża się tego usuwać?

Na pewno jedną z tych grup są firmy farmaceutyczne. Gdy wchodzę na ten blog nigdy nie mam dużej ilości komentarzy, raczej pojedyncze i rzadko, za to niemało SPAMU reklamującego najróżniejsze specyfiki z branży farmaceutycznej.

Dlatego na pewno zastanawiający jest ów brak dyskusji w branży i zwalczanie przejawów wolnego myślenia.

Do przemyślenia artykuł i badania prowadzone przez panią Majewską, decyzje krajów skandynawskich dotyczących szczepionek:

Jakie szczepionki i czy w ogóle szczepionki?

Poród może być doświadczeniem dobrym, pięknym, niezapomnianym. Choć nieraz niezwykle trudnym, to zarazem niezwykle pozytywnie wzruszającym, pełnym mocy i świętości.

Nie oglądałam co prawda filmu „Poród w ekstazie”, który ukazuje to wydarzenie właśnie w ten sposób: poród wręcz jako wydarzenie orgazmiczne. Matka otwierając się na dziecko w naturalnym porodzie jest w stanie przeżywać coś niemal mistycznego, gdy jej się nie przeszkadza, daje natomiast wyciszenie, zapewnia intymność, udziela wsparcia, podtrzymuje na ciele i duchu.

Jak wejść w tą ekstazę, którą zapewnia w czasie porodu szereg hormonów (od oksytocyny, poprzez endorfiny, prolaktynę, adrenalinę)?

• Poprzez skupienie się na dziecku: jak ono się czuje? jak zachowuje? pamiętanie, by oddychać dla niego dobrze;
• Poprzez modlitwę: jedynie prawdziwy Bóg daje pokój, a on jest niezwykle istotny w czasie porodu; za każdy skurcz warto być wdzięczną: każdy jest kolejnym kroczkiem ku spotkaniu z dzieckiem po drugiej stronie brzucha; wiele kobiet mówiło mi, że ten czas przeżyły stale się modląc;
• Intymność:  tak jak nie przeżywa się ekstazy w zatłoczonym autobusie pełnym obcych osób, tak trudno bez intymnych warunków doświadczyć jak błogosławionym doświadczeniem może być poród;
• Odpoczynek: spędzanie czasu między skurczami macicy na rozluźnianiu się; niekiedy kobieta nie ma siły przeć, ponieważ wcześniej w czasie między skurczami niepotrzebnie wydatkowała energię, skakała, biegała; to jest czas błogosławienia, zamykania oczu, oddawaniu się rozmyślaniom lub marzeniom sennym; nawet w czasie skurczy nie zawsze wskazana jest aktywność: ciało ma swój rytm rozwierania się, ma swoje tempo i ekonomię; gdy myślę o porodzie Ani- przypominam sobie jak było dla niej istotne, że od czasu do czasu kładła się albo nieruchomiała i wyciszała skurcze; intensywny częsty odpoczynek dał jej siłę na długie godziny rodzenia, których potrzebował jej synek okręcony pępowiną (natura wtedy oszczędza dziecko-słabsze skurcze mniej zaciskające pępowinę, ale zwalnia tempo rozwierania, może bardziej zmęczyć matkę); odpoczynku i regeneracji sił dostarcza też posiłek- jeśli matce rodzącej chce się jeść, to zwyczajne powinna móc zjeść;
• Trzeba widzieć swój poród jako wydarzenie piękne i rozwijające; ono jest jak wchodzenie na górę: jest to co prawda męczące; im bardziej przybliżamy się do wierzchołka, tym większego wysiłku potrzebujemy; ale jest to wysiłek ubogacający wewnętrznie, który można ofiarować Panu Jezusowi np. w intencji tego rodzącego się dziecka; można co prawda ominąć ten wysiłek- i mieć cesarkę- ale to tak jakby na górę wleciało się helikopterem.

Prawda jest taka, że trudno o intymne warunki zwłaszcza w polskich szpitalach. Jednak siła skupienia i wyciszenia przez siłę ducha matki może ją otoczyć takim wewnętrznym warownym murem, gdzie przestaje się liczyć to, co na zewnątrz.

Poród nie będzie na pewno wydarzeniem ekstatycznym, jeśli przeżyjemy go w lęku pt. „O, ja biedna!”, „O, jak mnie boli!”, „To zbyt straszne!”, „Nie wiem, co się dzieje i muszę zacisnąć zęby!” Skupienie się na własnym bólu- potęguje ten ból. Nawet nie skupiając się na nim- jest on odczuwalny mocno zazwyczaj. Skupianie się na nim w niczym nie pomaga, zwiększa obawy, negatywne odczucia. To dziecko potrzebuje skupienia i uwagi, ból tego nie potrzebuje. Poradzi sobie i bez tego.

Niekiedy kobiety przeżywają dwa porody w jednym: najpierw poród drogami natury przez wiele godzin, a następnie kończy się to cesarskim cięciem. Za jednym zamachem przeżywają dwa typy porodu: i fizjologiczny (choć nie do końca), i operacyjny. Choć ich dziecko nie doświadcza do końca porodu drogami natury, ale ta bogata mieszanka hormonów matki pomaga mu po wydobyciu z brzucha zacząć oddychać, zaadoptować się do nowego środowiska. Dzieci po cesarkach robionych „na zimno” częściej mają kłopoty z oddychaniem.

Nieraz słyszałam zarzuty, że nie trzeba zbyt wiele myśleć o własnych pięknych przeżyciach (i np. nie rodzić w domu), bo ważniejsze jest zdrowie dziecka. Myślę, że osoby, które tak mówią nie rozumieją jednak czegoś istotnego. Otóż jednoczenie się w modlitwie z dzieckiem, jego Aniołem Stróżem, spokojne otwieranie się (dosłowne: szyjka macicy zmienia średnicę od 0 do 10 cm) w cudzie rodzenia to również bezpieczna, spokojna droga na świat dla dziecka. Zdrowiu dziecka służy poród natury w harmonii z samym dzieckiem, jego tempem rodzenia. Bez popędzania go, wypychania, zmuszania do rodzenia.

Nasuwa mi się tu wspomnienie porodu J. Nie zgodziła się ona w szpitalu na podanie sztucznego przyśpieszacza porodu- kroplówki z syntetyczną oksytocyną, pomimo przedłużającego się porodu, pomimo słabych i nieregularnych skurczy. (A lekarze kusili!) Pomimo że było to jej najmłodsze trzecie dziecko i można się było spodziewać, że będzie się rodzić szybciej. Skurcze powoli i delikatnie zaciskały macicę na rodzącym się dziecku, na jego pępowinie- dawały mu wiele czasu na oddech. Jakież było ich zdziwienie, gdy dzieciątko urodziło się z węzłem zupełnym na pępowinie (czyli nie obkręcenie szyi czy innej części ciała pępowiną, ale zwyczajny węzeł). Dzięki mamie, jej cierpliwości (która z pewnością od Pana Boga)- całe i zdrowe się urodziło, 10 punktów w skali Apgar.

Ta cierpliwość, spokojne wspieranie, delikatna troska ma sens w naturalnym porodzie. Tak jak ma sens pomoc lekarska, gdy naturę trzeba uzupełnić, gdy ona sobie nie radzi, działa wadliwie.

Poród może też być cudownym doświadczeniem dla dziecka. Wystarczy zobaczyć twarz dziecka urodzonego w domu: rozluźniona, błoga. Potrafiąca się uśmiechać w kilka minut, godzin po porodzie. Dziecko potrafi aktywnie płakać nawet po łagodnym porodzie, ale nie ma w tym wydźwięku rozpaczy, rozdarcia. Łatwo załagodzić taki płacz. Przytulenie, okrycie, pierś wystarczą.

W taką twarz można się wpatrywać i wpatrywać. Jest najpiękniejsza na świecie. Człowiek, który niedawno wyszedł spod ręki Stwórcy.

Kohelet mówi, że jest na wszystko jest czas wyznaczony pod niebem. Jest też czas na przecięcie pępowiny. Jeśli nie ma konfliktu serologicznego (wtedy należy szybko przecinać pępowinę), to w domu i wśród mądrych lekarzy czeka się aż pępowina przestanie tętnić. Cierpliwość jest dobrym doradcą. Dziecko dzięki temu jest lepiej dotlenione: najpierw zaczyna oddychać przy pomocy płuc, potem ma chwilę, by jeszcze przez pępowinę dotlenić się równocześnie z pierwszymi oddechami, następnie pępowina jako już niepotrzebna przestaje działać. I wtedy jest czas na jej przecięcie. Spokój matki, cierpliwość położnej jest nagrodzona: dziecko może dzięki temu otrzymać nawet do 10% krwi obwodowej więcej (jakie zabezpieczenie przed anemią!). Bywa że pępowina bardzo długo tętni, jeśli dziecko nie zaczyna oddychać powietrzem. Jak życiodajna okazuje się wówczas ta cierpliwość!

Cudowne przeżycie w czasie porodu nie jest więc celem samym w sobie, ale odkrywamy je mimochodem, gdy wgłębiamy się w ten plan natury dla rodzenia się człowieka.

„Poród jest głęboko emocjonalnym i duchowym, z niczym nieporównywalnym doświadczeniem życiowym, niezmiernie inspirującym rozwojowo  i każdy poród każdej kobiety jest inny, a jego przebieg i przeżycie nie do przewidzenia.(…) Misteria życia, przez które każdy z nas przechodzi to naturalne etapy, a nie przypadki medyczne (…).”

Piękne prawda? Cytat z: „Świadek Prawdy. Włodzimierz Fijałkowski” D. Kornas- Biela.

Miałam szczęście być na konferencji zorganizowanej z okazji 10 rocznicy śmierci profesora Włodzimierza Fijałkowskiego: obrońcy dzieci poczętych, propagatora szkół rodzenia, itp. Przywiozłam stamtąd cenny dla mnie łup: książkę „Świadek prawdy. Włodzimierz Fijałkowski” Doroty Kornas-Bieli.

Ogromne wrażenie na mnie zrobiły relacje jego bliskich i autorki z umierania profesora.

„W pewnym momencie Profesor powiedział: Odchodzę, umieram – wtedy zmienił mu się wzrok, szukał ręki, trzymał moją dłoń długo (…)

–Odchodzisz… Co mam robić dalej?

Odpowiedział: Nie trzeba nic, tylko trwać.

I po chwili dodał: Nic, Dorotko, nic, tylko trwaj.

To był testament.”

Tak jak profesor był miłośnikiem porodów naturalnych, również porodów domowych, tak zechciał żegnać się z tym światem we własnym domu, w atmosferze skupienia, modlitwy, przylgnięcia do Pana Jezusa,  nie medycznej obstawy. Nie było to łatwe. Medycyna lubi zawłaszczać sobie obecnie dar rodzenia, ale również umieranie człowieka traktując jako szpitalne wyłącznie doświadczenie.

„Wprawdzie Profesor wiele razy mówił o tym, że człowiek ma prawo godnie rodzić się i godnie umierać- bez jarzeniówek, sprzętu i zabiegania lekarzy, którzy nic nie mogą już pomóc, jednak decyzja o zabraniu Profesora ze szpitala do domu nie była łatwa. Syn Paweł (…): Tata przechodził już na tamtą stronę. Wracał na chwilę. Lekarze mówili, że nie mają z nim kontaktu. Ja miałem stuprocentowy. Łapałem te jego krótkie zdania, słowa, nigdy nie był gadułą (…) Wiedział, że odchodzi. Chciał do domu. Wszystko przygotowałem. (…)

Tato, pod szpitalem czeka samochód, wnętrze nagrzane. Ale musisz mi pomóc. Daj wyraźny znak, bo lekarze nie chcą ciebie wypuścić. Grożą, że oskarżą mnie o eutanazję. Słyszysz jak dyskutują na korytarzu. Wyszedł na korytarz i po chwili dało się słyszeć głośne zawołanie profesora: Do domu! Do domu! Lekarze osłupieli, żona zbladła. Syn owinął ojca w kurtkę, na to koc, owinął dla bezpieczeństwa taśmą, wziął go na ręce i jak kiedyś ojciec wyniósł go w beciku ze szpitala, tak on dziś po czterdziestu latach zabrał go ze szpitala na rękach.”

Czyż wymaga to komentarza?

 „Jeśli przez całe życie nie robiłeś nic ciężkiego, są takie przejścia w życiu, które są ciężkie. Na przykład narodziny dziecka są jednym z nich. Jeśli będziesz kompletną ofermą przez całe życie, poród dziecka cię znokautuje, bo będziesz na to zbyt tchórzliwy. Ale jeśli robisz coś, co buduje twój charakter zawczasu, będziesz miał wystarczającą siłę charakteru, żeby mieć dziecko, i będzie to dla ciebie piękne i duchowe przeżycie.

-Stephen”

To ciekawa diagnoza. Diagnoza hipisa, męża hipiski- a mi się zawsze wydawało, że hipisi to tacy ludzie „wyluzowani”, nastawieni na życie „lightowe”, bez wysiłku. Ciekawe. Zgadzam się z powyższym cytatem w 100% przypominając sobie różne porody: i swoje własne, i te, którym mogłam towarzyszyć.

Jeśli kobieta całe życie z powodu miesiączki, „leczy się” środkami przeciwbólowymi (które w rzeczywistości nic nie leczą), jeśli każde przeziębienie, każda pospolita choroba również musi być znieczulona- to poród tym bardziej będzie czymś niewyobrażalnym bez znieczulenia. To gdy spotka nieokiełznane siły rodzenia, spanikuje i poprosi o cesarkę, znieczulenie itd.

Ina May Gaskin autorka zachęca, by wyzbywać się postawy narzekania. Jeśli nie zaczęło się tego wcześniej- ciąża jest takim ostatnim dzwonkiem na naukę. Jeśli bowiem całe życie narzekamy: na drożyznę, na polityków, że koleżanki, mąż nie tacy jak powinni, że pogoda pod psem, to poród będzie jednym wielkim powodem do narzekania i pasmem narzekania. To nie będzie on czasem otwierania się radosnego na dziecko i świętowania, ale jakąś niezrozumiałą bliżej męczarnią.

Pracujemy więc na swój poród wiele wiele czasu zanim on nastąpi.

W obecnych czasach, gdzie tak mało cierpliwości i zrozumienia, że dziecko ma swój własny czas rodzenia, gdzie tak wiele indukcji porodów (bo medycyna „wie lepiej”, kiedy jest termin porodu od samej natury)- niestety wielu kobietom jest on odebrany już na początku. Wtedy staje się zasługą lekarzy, położnych, to oni rodzą zamiast kobiety. Czują się z siebie dumni- jak ważni! Matka nie miała możliwości przekonać się, jak wielkie są siły rodzenia drzemiące w niej, uznano ją za niezdatną do porodu.  Znam takie sytuacje, gdy lekarz po szczęśliwym fizjologicznym(10 pkt w skali Apgar) acz trudnym porodzie komentował: „Pani w ogóle nie umie rodzić!” Jednak takie stwierdzenie i takie „wzmocnienie” kobiety świadczy przede wszystkim, że to lekarz nie umie rodzić, towarzyszyć w porodzie i nie umie właściwie pomagać.

Duchowe położnictwo czyli to, które otwarte jest na wymiar fizyczny, ale i duchowy szuka wzajemnego zaufania, szuka tych sił matczynych, wierzy w ich obecność i je wspiera. I wie dobrze, że nie są to tylko siły fizyczne, że wsparcie ducha rodzącej jest równie ważne.

Ina May Gaskin zachęca swoje rodzące, by mówiły w trakcie porodu swoim mężom, że ich kochają. Zauważyła, że wyznanie miłości czy słowami czy gestami czy słowami ma taką moc, że otwiera dosłownie kobietę. Pewnego razu badała kobietę ginekologicznie, kiedy ona wymawiała te słowa do swojego męża „kocham cię”- jak wielkie było jej zdumienie, że w trakcie badania szyjka rodzącej poszerzyła się o kilka centymetrów.

Kiedy nasze szpitale staną się miejscami, gdzie będzie miejsce na takie zaufanie między personelem a rodzącą parą, na taką prawdziwą intymność dla rodzącej?

Dawno nie czytałam książki, która wywołałaby tyle ambiwalentnych uczuć we mnie i to bardzo sprzecznych: zarówno bardzo pozytywnych jak i bardzo negatywnych.

Chodzi mianowicie o pozycję „Duchowe położnictwo” Iny May Gaskin.

Dużo pozytywów: przywrócenie porodowi jego miejsca wśród wydarzeń rodzinnych, należących do sfery fizjologii, intymności. Zwłaszcza ukazanie jak pieszczoty małżonków: wzajemne otwarcie się na obdarowywanie się pocałunkami, dotykiem itd. sprzyjają otwieraniu się kobiety na swoje dziecko- bardzo cenne.

Jednak dużo widzę też negatywów: zwłaszcza w sferze duchowej. Autorka dzieli się religijnością swoją i swoich rodzących, która operuje jakimś synkretyzmem, operuje imieniem Jezus i Budda, mam wrażenie, zamiennie. To jest bardzo niebezpieczne duchowo. Opisy poszczególnych porodów w większości należą do hipisów, którzy mówią o jakiejś niezidentyfikowanej energii i otwieraniu się na nią, co mi osobiście na pewno nie odpowiada.

Strona merytoryczna jest nieco przestarzała: opisywane sytuacje, medyczne interwencje, których się obecnie unika w czasie porodów domowych lub sytuacje, które nie powinny mieć tam miejsca.

Jedna z rad wydaje mi się nietrafiona: „Podczas fali skurczu miej oczy otwarte i zwracaj uwagę na ludzi wokół ciebie i na to, co się dzieje.”

Może komuś rzeczywiście pomagać utrzymywanie kontaktu wzrokowego z położną, mężem czy inną osobą wspierającą, ale nie wydaje mi się to konieczne. Nie każda matka skorzysta z kontaktu wzrokowego i go potrzebuje. Michel Odent w swych publikacjach zdaje się inaczej sugerować: otwarcie w czasie porodu na działanie starszej części mózgu, zdaje się nie iść w parze z otwarciem na pilne rejestrowanie bodźców zewnętrznych. Mi osobiście w porodach zawsze bardziej pomagały oczy raczej przymknięte, nie pilnowanie tego, co na zewnątrz, a skupienie na wnętrzu, modlitwie, na tym, co czuje dziecko.

Kiedy towarzyszę w czasie porodu jako doula w szpitalu, niekiedy widzę, że to, co dzieje się w szpitalu, to co tam widać- bardzo przeszkadza matce w otwarciu się na dziecko. Zdarza mi się więc zaproponować jej, że może wolałaby przymknąć powieki. Kobiety na dość zaawansowanym etapie porodu same zresztą nierzadko to robią. Przyjmując pozycję na czworaka, schylając głowę skupiają się na tym, co się dzieje w ich wnętrzu, nie zaś zewnętrzu.

Ina Gaskin zwraca naszą uwagę szczególnie na ekstatyczny charakter wydarzenia, jakim jest poród. Wejście w tę ekstazę umożliwia odważne otwarcie się na nie jako na łaskę, otwarcie się z miłością na osoby towarzyszące, położną, otwarcie z radością, a nawet humorem, przyjęcie narastającej fali skurczów jako błogosławieństwa, fali unoszącej nas miłości na spotkanie z wychodzącym na świat dzieckiem.

Piękny znajdziemy tu opis przyjęcia na świat z miłością dziecka ciężko chorego: z bezmózgowiem. Rodzice wypisują swoje umierające dziecko ze szpitala, żeby zapewnić mu godne odchodzenie, swoją obecność i kruchą miłość, z którą chcieli go pielęgnować, kochać. W szpitalu wiedząc, że dziecko i tak umrze nie zatroszczono się nawet, aby je karmić. „Żył jeszcze pięć dni. Nie był już dzieckiem, był jak stary mądry nauczyciel. Czuliśmy się szczególnie uprzywilejowani, że jest w naszym domu tak Święta istota.”

Piękne są również zdjęcia dzieci nowo narodzonych i już uśmiechniętych – wyraźny ślad, że one też brały udział w tej ekstazie, olśnieniu przychodzenia na świat.

Karmienie piersią i rozszerzanie diety
Zalecenia Światowej Organizacji Zdrowia głoszą, ażeby karmić wyłącznie piersią do ukończenia pół roku, a więc bez dopajania i dokarmiania oprócz niezbędnych leków. Następnie powinno się karmić piersią wprowadzając równocześnie żywność uzupełniającą co najmniej do ukończenia dwóch lat lub dalej, jeśli tego dziecko potrzebuje. Alergolodzy znający się na karmieniu piersią (a nie wszyscy się znają) zalecają dla dzieci z alergią pokarmową nawet odraczanie wprowadzania żywności uzupełniającej do 10, a nawet 12 miesiąca po narodzinach.
Czy dziecko dojrzało do rozszerzania diety, świadczą następujące wskaźniki:

• umie siedzieć (przecież jedzenie na leżąco pokarmów stałych grozi zachłyśnięciem -to nie ssanie mleka);
• jest zainteresowane jedzeniem;
• samo umie wkładać sobie jedzenie do buzi biorąc je w paluszki;
• zjada z chęcią podawane mu jedzenie.

Dokładny opis tych wskaźników oraz dodatkowe argumenty znajdziemy w książce „Bobas lubi wybór” G.Replay, T.Murkett.

Z mojego doświadczenia wynika, że dzieci dorastają indywidualnie do rozszerzania diety. Tak jak nie wymaga się od zdrowego dziecka, żeby do wzrostu 97 cm dorastało w wieku np. 2 lat, tak ma sens pozwolenie dziecku na dojrzewanie w kwestii akceptacji dodatkowej żywności. Niektóre dzieci są rzeczywiście na nią gotowe około półrocza, ale są i takie, które dużo później zaczynają akceptować coś z trudniejszegoniż mleko menu. Naszą rolą nie jest więc zmuszać dzieci do jedzenia w tym lub innym wieku, ale im je proponować, dawać, oferować wartościowe posiłki bez przymuszania- jeśli będą gotowe, to z chęcią i zainteresowaniem zajmą się jedzeniem choćby niewielkich ilości pożywienia. Jeśli zaś będzie ono pełnowartościowe i urozmaicone- dziecko wybierze sobie to, czego akurat potrzebuje.

Jak wprowadzać to dodatkowe jedzonko:

• powoli; czyli na początku proponujemy pół łyżeczki i taka ilość jest dla dziecka wystarczająca; stopniowo zwiększając ilość proponowanego jedzenia: np. kolejnego dnia całą łyżeczkę; obserwujemy przy tym dziecko, czy nie wystąpiły reakcje alergiczne, objawy nietolerancji (np. biegunka); powoli zmieniamy też konsystencję od tej w małych miękkich kawałkach do większych, twardszych;
• zaczynając od pokarmów gotowanych, pieczonych– co ułatwia ich przyswajalność, zmniejsza właściwości alergizujące;
• proponując w drugim półroczu wyłącznie produkty pochodzenia, krajowego, regionalnego; na cytrusy, czekolady, orzechy ziemne itp. dziecko może i powinno spokojne poczekać bez żadnej szkody;
• w drugim półroczu nadal podstawą diety powinno być mleko mamy, a więc dodatkowe jedzenie proponujemy dziecku po karmieniu z piersi lub między karmieniami (a nie zamiast)- pozwala to uniknąć też niezrozumienia i ambiwalencji między matką a dzieckiem- kiedy maluch potrzebuje zaspokoić głód, to woła o pierś, podanie mu więc innego jedzenia- tylko dodatkowo go denerwuje; a my przestajemy rozumieć nasze dziecko i jego wołanie; dziecko, które potrzebuje dodatkowego jedzenia będzie chciało skosztować coś po karmieniu z piersi lub pomiędzy karmieniami z piersią;
• cierpliwie– dziecko zwykle po okresie wzmożonego zainteresowania (zabawa na całego-niekoniecznie jedzenie w dużej ilości) będzie miało okresy odrzucania tej żywności; taka sinusoida zależna od zdrowia, humoru, poczucia bezpieczeństwa dziecka bardzo powoli i stopniowo przechylać się będzie w stronę dodatkowej żywności;
• pamiętając, że dodatkowa żywność jest początkowo bardzo słabo trawiona albo i wcale (widać to wyraźnie w kupce dziecka), że dziecko dopiero uczy się gryźć, trawić, przyswajać, korzystać z żywności uzupełniającej; i przez pierwsze miesiące, a nawet lata w zależności od stanu zdrowia będzie sobie z tym radzić lepiej lub gorzej; w praktyce będzie to wyglądać tak, że dziecko chore (a może przechodzić bezobjawowo jakąś chorobę) będzie wracać do piersi jako wyłącznego lub podstawowego źródła pożywienia;
• bez porównywania z innymi dziećmi, zwłaszcza należy unikać porównań z dziećmi karmionymi butelką; dzieci karmione przez smoczek niestety, ale mają rozepchane żołądki ze względu na niefizjologiczny wypływ mleka z butelki; jest to wypływ jednostajny: a dziecko jest przystosowane do wypływu, który początkowo byłby szybki, a następnie zwalnia aż do sączenia się, wypływania po kropli; dzieci karmione piersią zazwyczaj mają niewielkie żołądki (wielkości własnej piąstki), przyzwyczajone i dostosowane do posiłków częstych i niewielkich; dlatego wystarczają im zazwyczaj niewielkie ilości pokarmu.

Dlaczego więc tak często spotykamy się z zaleceniem rozszerzania diety od 4 miesiąca:

• dawniejsze zalecenia rzeczywiście były takie, by wyłącznie karmić piersią do ukończenia 4 miesiąca; starsze jeszcze instrukcje np. WHO zalecały dopajanie, dokarmianie jeszcze mniejszych niemowląt; jednak zauważono „efekt dawki”- dłużej karmione wyłącznie piersią niemowlęta były zdrowsze (i było tych korzyści tak wiele, że nie ulegało najmniejszej wątpliwości, że należało przedłużyć to zalecenie), dlatego przedłużono ten czas do 6 miesiąca- efekt dawki jest wówczas największy; efekt dawki, który zaobserwowano w stosunku do karmienia polega na tym, że im więcej mleka matki znajdowało się w diecie dziecka, tym rzadziej dziecko chorowało (na biegunki, zapalenia uszu, zapalenia płuc itd.); w drugim półroczu zaczynają się dziecku wyczerpywać rezerwy żelaza i cynku, a więc dodatkowa żywność mogłaby by wówczas odegrać tu swoją rolę w pewnym stopniu; jeśli lekarz lub położna pozostanie na etapie lat 80, 90 XX wieku, to będzie jednak zalecać wcześniejsze rozszerzanie diety; cóż, nie wszyscy się dokształcają; lekarze i położne to przede wszystkim ludzie- będą zalecać tak, jak sami karmili swoje dzieci; wśród nich bardzo wielu karmi sztucznie- karmienie piersią im się bardzo często nie udało- dlaczego więc ich rady miałyby być sensowne w tym temacie.
• zalecenie rozszerzania diety dla dzieci 4 miesięcznych jest korzystne dla większości dzieci karmionych sztucznie, ponieważ jest to pokarm tak ubogi (proszek, syntetyczne witaminy i minerały mało przyswajalne), że dziecko zwyczajnie, żeby się dobrze rozwijać potrzebuje czegoś więcej niż tylko mleka modyfikowanego.
• jeśli matka karmiąca piersią wraca do pracy i ma problemy z odciągnięciem odpowiedniej ilości swojego mleka, to może być korzystniejsze podanie dziecku podczas jej nieobecności dodatkowej żywności, niż mleka modyfikowanego, które jest w rzeczywistości dość szkodliwe (ma wiele skutków ubocznych, jak zaparcia, alergie, zapadalność na choroby infekcyjne, sprzyjanie otyłości, cukrzycy, itd.);
• koncernom produkującym zarówno sztuczne mieszanki mleczne jak i dodatkową żywność dla niemowląt (to najczęściej te same firmy) jest na rękę, żeby matki jak najwcześniej wprowadzały dodatkową żywność, więc wprowadzają w błąd swoimi etykietami, broszurkami dla rodziców i dla lekarzy; zalecenie o tym, ile należy wyłącznie karmić piersią na ich produktach albo jest najmniejszym druczkiem albo w ogóle; poza tym jest najczęściej przeinaczone właśnie do tego dawniejszego zalecenia i dla dzieci karmionych sztucznie: do 4 miesiąca; co im się oczywiście niezmiernie opłaca; polecam książkę G. Palmer „Polityka karmienia piersią”- warto ją dokładnie przeczytać, żeby docenić własne karmienie, ale też żeby zrozumieć, dlaczego tak wiele jest promocji sztucznego żywienia na niekorzyść naturalnego.